Prof. Dr. Ayhan ERDEM

Enerji piyasalarının nabzı sadece varil fiyatları ya da döviz kuru ile atmaz. Türkiye’de akaryakıt fiyatları, büyük ölçüde vergi politikalarının gölgesinde şekilleniyor. Pompa fiyatlarının neredeyse yarısı, devletin vergi hanesine yazılmaktadır. Bu durum, yalnızca ekonomik bir sorun değil; aynı zamanda yapısal ve sosyal bir mesele haline gelmiştir.

Fiyat Formülü: Basit Görünür, Derin Yükler Taşır

Türkiye’de akaryakıt fiyatı şu temel bileşenlerden oluşur:

Gümrüksüz Rafineri Fiyatı + ÖTV + EPDK Payı + KDV = Pompa Satış Fiyatı

Bu denklemde özellikle iki kalem öne çıkıyor:

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)

Katma Değer Vergisi (KDV)

Her iki vergi kalemi, doğrudan vatandaşın cebinden çıkmakta; pompa fiyatlarını yukarı taşımaktadır.

2025 Temmuz: Otomatik Vergi Artışıyla Gelen Yeni Zamlar

TÜİK’in 2025 yılı ilk 6 aylık Yİ-ÜFE oranını %15,71 olarak açıklaması sonrası, ÖTV tutarları otomatik olarak artırıldı. Ortaya çıkan tablo şu şekilde:

Bu artışlar, enerji maliyetinin ötesinde, kamu maliyesi adına tahsil edilen dolaylı vergilerin dramatik etkisini göstermektedir.

Vergili Fiyatlar Avrupa’yı Yakalıyor, Vergisiz Fiyatlar Geride Kalıyor

Türkiye’de akaryakıtın vergisiz fiyatı pek çok Avrupa ülkesine kıyasla daha düşük. Ancak ÖTV ve KDV yüküyle birlikte nihai fiyat, Almanya gibi yüksek vergi uygulayan ülkelerin seviyesine yaklaşmaktadır. Bu durum, akaryakıtın tüketici için temel bir ihtiyacın ötesine geçip, bir “vergi nesnesi”ne dönüştüğünü gösteriyor.

Vergi Politikası mı, Sosyal Baskı mı?

Enerji gibi stratejik bir alanda vergi politikalarının bu denli etkili olması, orta ve dar gelirli kesimler üzerinde yapısal bir baskı oluşturmaktadır. Otomatik vergi artış mekanizması, öngörülebilirlikten uzak, doğrudan tüketicinin harcama gücünü azaltan bir yapıya bürünmüştür.

Ne Yapılabilir? – Stratejik Öneriler

ÖTV’de kademeli sistem: Belirli tüketim düzeyine kadar düşük, üstüne çıkan tüketimde daha yüksek vergi uygulanabilir.

Enerji fiyatlarının vergi dışı dengelemesi: Akaryakıt üzerinden alınan dolaylı vergilerin kamu gelirindeki oranı azaltılabilir. Enflasyonla mücadelede enerji fiyatı dikkate alınmalı: Enerji, enflasyonun ana tetikleyicilerinden biridir.

Akaryakıt Fiyatı Bir Vergi Sorunudur

Bugün pompadan akaryakıt alan vatandaş, yalnızca enerji değil, kamu finansman yükünü de satın alıyor. Bu yapı, uzun vadede ekonomik büyüme kadar sosyal adalet açısından da sorgulanmalıdır. Vergilendirme, mali disiplin kadar toplumsal dengeleri de gözeten bir anlayışla yeniden ele alınmalıdır.

Son Söz: Enerji, Vergi ve Vatandaş Üçgeninde Sıkışan Gerçeklik

Akaryakıt fiyatları bugün yalnızca bir ekonomik göstergenin değil, vergisel tercihlerle şekillenen stratejik bir politikanın yansımasıdır. Bu denklemde üç temel aktör vardır:

Enerji: Uluslararası piyasalardan dövizle ithal edilen stratejik bir girdi.

Vergi: Devletin mali yapısını besleyen ama sosyal etkileri yüksek bir finansman aracı.

Vatandaş: Hem tüketici hem de vergi mükellefi olarak sistemin nihai taşıyıcısı.

Bu üçgenin ağırlık merkezi bozulduğunda, ekonomik denge kadar toplumsal adalet de zedelenir. Enerji politikaları; yalnızca arz güvenliği ya da döviz kuru etrafında değil, vergisel şeffaflık, sosyal hassasiyet ve vatandaş refahı temelinde yeniden düşünülmelidir. Çünkü enerji, yalnızca bir maliyet değil; aynı zamanda bir yaşam hakkı, bir üretim gücü ve bir sosyal eşitlik meselesidir.